طراحی محیط و مسئولیت اجتماعی؛ نوشته مجید صفاری نیا

مســـئولیت‌پذیری یکی از مؤلفـه‌های جـامــعه‌پسـندی است که خود دارای پنج مؤلفه است. یکی از این مؤلفه‌ها همدلی و باور به جهان عادل است. یکی دیگر از مؤلفه‌ها از منظر دیگران دیدن است و دیگری نیز خودمداری و خودشیفتگی پایین است و در نهایت مسئولیت‌پذیری اجتماعی. طبیعتاً اگر ما در سیستم آموزشی خود مفاهیمی مثل جامعه‌پسندی از دوران کودکی با تأکید بر مؤلفه مسئولیت‌پذیری اجتماعی، خودتنظیمی یا خویشتنداری را به دانش‌آموزان آموزش دهیم به‌طور قطع امروز با افرادی مسئولیت‌پذیر، خویشتندار و خودمراقبت روبه‌رو خواهیم بودیم.

متأسفانه مطالعات ما نشان می‌دهد که چیزی در حدود ۵۰ درصد از مردم نگران مبتلا شدن به بیماری کرونا نیستند که ابعاد مختلف زیستی، روانی و اجتماعی می‌تواند در این بی‌تفاوتی مردم یا عدم نگرانی آنها نقش داشته باشد. عواملی از ابعاد شخصیت افراد مثل: عزت نفس، خود تنظیمی، نگرش و باور‌های سلامت، روان‌نژندی و برونگرایی از جمله عواملی هستند که جنبه روانی دارند و هرکدام این عوامل ممکن است باعث شود تا افراد خیلی به سلامت خود توجه و از آن مراقبت نکنند. از طرفی عوامل فردی مثل: سن، جنس، تحصیلات، شغل و میزان شناخت و آگاهی باعث می‌شود که افراد پروتکل‌های بهداشتی را به درستی رعایت نکنند چرا که عوامل زیستی مثل فرآیند تکاملی باعث می‌شود تا به رفتارهایی عادت کنیم که جنبه ناخودآگاهی برای ما دارند و تفکر خودکار باعث می‌شود که رعایت پروتکل‌ها را فراموش کنیم یا جدی نگیریم. به هرحال انسان‌ها یک ماهیت زیستی و غریزی هم دارند اینکه علاقه‌ای به ماندن در منزل از خود نشان نمی‌دهند و…

در حوزه اجتماعی هم با توجه به شرایط اقتصادی و وضعیت بحران‌های مالی که در کشور حاکم هست و همچنین طراحی محیط یعنی مدیریتی که در واقع باید در محیط توسط مدیران شهری و حکمرانی انجام شود ممکن است از جمله عواملی باشند که در واقع در بعد اجتماعی تأثیرگذار باشند. مثلاً مناسک و فرهنگ ما، آداب و رسوم ما و دید و بازدیدهای ما در کنار عواملی که قبلاً ذکر شد عواملی هستند که در حیطه اجتماعی می‌توانند در حس مسئولیت‌پذیری اجتماعی افراد ممانعت ایجاد کنند.

بنابراین در بعد اجتماعی وظیفه حکمرانی این است که نسبت به طراحی محیط اقدام کند مثلاً جریمه کردن، تعطیل کردن مشاغل یا استفاده از شیفت‌های کاری و حتی اجباری کردن استفاده از ماسک می‌تواند در کنترل شرایط موجود تأثیر‌گذار باشد، البته باید سیستم‌های حمایتی هم در این طراحی محیط در نظرگرفته شود تا مردم بتوانند نیازهای خود را تأمین یا خدمات لازم را دریافت کنند.در واقع منابع اقتصادی کافی برای تعیین نیازهای مالی مردم وجود داشته باشد